17 آذر سالروز تولد ملک الشعرای بهار

ملک‌الشعرای بهار در 17 آذر 1265 به دنیا آمد و در اول اردیبهشت 1330 درگذشت  و در گورستان ظهیرالدوله به خاک سپرده شد. از او دیوانی در دو جلد به همت پسرش دکتر مهرداد بهار منتشر شده و کتابی سه جلدی در سبک شناسی و تصحیح پاره‌ای از متون قدمایی نظیر تاریخ سیستان و کتاب دو جلدی تاریخ احزاب سیاسی. در این که بهار فردی آزادی‌خواه و آگاه به رموز سیاست بوده شکی نیست و نماینده مجلس شدن وی و نیز به وزارت فرهنگ رسیدنش شاهد این مدعاست اما این که فصلی از روشنفکری و تاریخ اندیشه به او اختصاص داده شود، محل تامل است و چندان پذیرفته نیست و دلایل متعددی دارد که در مقالات زیر به آنها اشاره شده است.

 محمدتقی بهار ملقب به ملک الشعرا ازمردان شعر و ادب و سیاست و تاریخ معاصر ایران است. پدرش، محمد کاظم صبوری، ملک الشعرای آستان قدس رضوی بود و در اعیاد و مراسم مذهبی اشعاری را که به همان مناسبت سروده بود می خواند. پس از درگذشت او، محمد تقی، که قریحه ای سرشار در سرودن اشعار داشت، هنگام ورود مظفرالدین شاه قاجار به خراسان قصیده ای سرود و به این طریق لقب پدر را به دست آورد. ملک الشعرا بهار، که درمشهد متولد شده بود، زبان و ادب فارسی و عربی را نزد استاد معروف زمان خود، ادیب نیشابوری آموخت و در جوانی وارد فعالیت های سیاسی شد. در آن زمان اختلاف بین محمدعلی شاه و نمایندگان مجلس شورای ملی هر روز بالاتر می گرفت. بهار مقاله ها و ترانه های بسیار به نفع مشروطه خواهان در روزنامه خراسان مشهد انتشار داد و به تدریج مشهور شد. در سال های بعد که به عضویت کمیته حزب دمکرات خراسان درآمد و روزنامه نوبهار را که ناشر افکار حزب بود منتشر کرد. با درگرفتن جنگ جهانی و اشغال ایران به وسیله قوای بیگانه، ملک الشعرا که به نمایندگی مجلس شورای ملی انتخاب شده بود همراه دیگر آزادی خواهان تهران را ترک کرد و به هواداری از ارتش آلمان در روزنامه نوبهار مقالات تند نوشت و مظالم روسیه را برشمرد. دیری نگذشت که روزنامه توقیف و خود او به بجنورد تبعید شد. با پایان گرفتن جنگ، ملک الشعرا بار دیگر به نمایندگی مجلس شورای ملی برگزیده شد. اما با روی کار آمدن رضا شاه پهلوی و پس از گذراندن یک دوره چهارده ماهه در زندان، ناچار از فعالیت در صحنه سیاسی کناره گرفت و هفده سال به کار تحقیق و تدریس در دانشکده ادبیات تهران مشغول بود و آثار متعدد نظم و نثر به وجود آورد. وی، در سال ۱۳۲۴ ش/ ۱۹۴۵ م، مدت چهارماه در دولت احمد قوام ( قوام السلطنه) وزارت فرهنگ را به عهده داشت. آثار بهار، غیر از آنچه در روزنامه ها و مجلات به چاپ رسیده، بیشتر آثاری تحقیقی در ادب فارسی است. سبک شناسی وی در سه جلد، دگرگونی و تکامل نثر فارسی را مورد بررسی قرار می دهد. این مجموعه که به منظور تدریس در دانشکده ادبیات فراهم آمد، هنوز از کتاب های درسی معتبر به شمار می رود. ترجمه چند اثر از زبان پهلوی به فارسی نیز از دیگر آثار علمی او است. بر این همه، تصحیح کتاب های متعددی از آثار گذشتگان را باید افزود. از جمله تاریخ سیستان و مجمل التواریخ که منابعی معتبر درباره تحولات سیاسی ایران در اواخر دوره قاجار و اوان دوران پهلوی است.

نظر بزرگان  درباره بهار

زرین کوب، عبدالحسین:

«ملک‌الشعراء بهار ستایشگر بزرگ آزادی است و از شاعران بزرگ ایران هیچ کس به خوبی او از آزادی سخن نگفته است. آغاز شاعری وی، مواجه با دوره‌ای شد که در طی آن آزادی- و نه سنگر و کرسی آن- مطلوب و مقصود کسانی بود که برای نجات قوم و ملت خویش شور و درد واقعی داشتند. مبارزه با نفوذ و تجاوز بیگانه، مبارزه با تعدی و بیداد فرمانروایان خود کامه، مبارزه با آنچه ایران را به ضعف و فقر و فساد محکوم کرده بود هدف کسانی بود که در آن روزها، مشهد و تبریز و اصفهان و طهران و همه جا با استبداد به پیکار برخاسته بودند.

شفیعی کدکنی، محمدرضا:

«بهار شاعر بود. شاعر به معنی راستین کلمه .از نظر محتوی اجتماعی و پیوند با زندگی معاصر شعرش آیینة روشن تلاشهای نسل اوست. از نخستین قصایدی که بهنگام جوانی در ستایش آزادی و مشروطیت سروده تا «جغد جنگ» که آخرین برگ از دفتر شاعری اوست، همه جا رنگ آزادی پژوهی و آزاد اندیشی به روشنی آشکار است...»

صفا، ذبیح الله:

«استاد فقید من بهار بی‌تردید بزرگترین گویندة پارسی در چند قرن اخیر از تاریخ ادبی ایران است. او نه تنها شاعری زبان‌آور و بلند اندیشه، بلکه در همان حال محققی بزرگ و نویسنده‌ای فعال و استادی لایق و روزنامه‌نگاری مبتکر و پر ارزش بود.