برای هر سنی چه بخوانیم؟

کتابخوانان و کتابدوستان عزیز، اگر علاقه مند هستید تا بدانید برای گروه های سنی (نوزادان و نوپایان، از نوزادی تا سه سالگی، از سه سالگی تا شش سالگی، از هفت سالگی تا نه سالگی و از ده سالگی تا دوازه سالگی) مطالعه چه کتاب هایی توصیه می شود، می توانید به ادامه مطلب رجوع نمایید.

 نوزادان و نوپایان

برای نوزاد و نوپای خود آواز و شعر با صدای بلند بخوانید. شعرها و آواز‌ها را درست بخوانید. شنیدن ترانه‌های کودکانه گوش کودک شما را برای یادگیری زبان آماده تر می‌سازد.

برای چند دقیقه با صدای بلند داستانی را برای نوزاد خود بخوانید. نوزادان از شنیدن صدای والدین خود لذت می‌برند، حتی اگر معنای واژگان را نفهمند. نوپایان می‌توانند مدت طولانی‌تری به قصه یا داستان گوش فرا دهند. تا آن جا که نوزاد یا نوپا توجه نشان می‌دهد به خواندن ادامه دهید. وقتی کتاب را جلوی نوزاد یا نوپا می‌گیرید، با انگشت نشانه تصویر را به آن‌ها نشان دهید و آن‌ها را به دیدن تصویر‌ها هدایت کنید. کتاب را در برابر او نگاه دارید و شکل‌های هر صفحه را با انگشت به او نشان دهید و نام آن را با صدای بلند بازگو کنید. به مرور زمان که کودک شما زبان باز می‌کند، از او بخواهید که به آن شکل‌ها خود اشاره کند و نام آن‌ها را بازگو کند.

هر روز زمانی را برای خواندن با او اختصاص دهید. یک برنامه منظم روزانه.

در طول روز هر فرصتی که دست می‌دهد، چند دقیقه‌ای با صدای بلند برای نوزاد یا نوپای خود کتاب بخوانید: در خانه، در پارک، در ماشین و حتی در حمام.

کودکان نوپای خود را همراه خود به کتابخانه و کتابفروشی ببرید تا کتاب‌ها را ببیند و لمس کند. این بازدید‌ها و مراجعه‌ها را پیوسته داشته باشید.

کدام کتاب‌ها برای نوزادان و نوپایان مناسب تراند؟

کتاب‌های پارچه‌ای یا مقوایی که آسیب پذیری آن‌ها کم تر است.

در میان کتاب‌های پارچه‌ای یا مقوایی کتاب هایی را برگزینید که تصویرهای آشنایی از محیط پیرامون کودک را بازنمایی می‌کنند.

شماری از کتاب‌های پارچه‌ای یا مقوایی شکل‌ها و رنگ‌ها را باز نمایی می‌کنند و شماری دیگر جانوران را می‌شناسانند. این کتا بها برای این گروه از کودکان مناسب اند .

کتاب‌های حمام که پلاستیکی هستند و در برابر آب نیز دوام دارند. این کتاب‌ها که مانند کتاب‌های پارچه‌ای به تجربه دیداری کودکان شما می‌افزایند، نقش اسباب بازی را نیز برای کودکان بازی می‌کنند. کودک را در آغوش بگیرید کتابی را در برابر او بگشایید. او در مکانی گرم و امن شنیدن متنی زیبا و آهنگین را همراه با دیدن تصویر هایی زیبا تجربه می‌کند. او این لذت را هیچگاه فراموش نمی‌کند .وقتی کتاب را ورق می‌زنید، آن‌ها درباره کتاب چیزهای بیشتری یاد می‌گیرند: یاد می‌گیرند که چگونه کتاب را دست بگیرند و چگونه آن را ورق بزنند. یاد می‌گیرند که کتاب با اسباب بازی یا اشیا دیگری که با آن سر و کار دارند، تفاوت دارد. آن‌ها به تدریچ به این پدیده جدید زندگی خود عادت می‌کنند و آن را دوست می‌دارند. نگران نباشید اگر کودک شما کتاب را به دهانش می‌برد و یا با آن همانند اسباب بازی رفتار می‌کند. وقتی برای او کتاب می‌خوانید، خیلی زود حوصله اش سر می‌رود و می‌خواهد کتاب را از دست شما بگیرد و یا ورق بزند. گاه ممکن است به خواندن شما توجه نکند. در این موقع کتاب را کنار بگذارید و زمانی دیگر را برگزینید. وقتی بزرگتر می‌شود اگر کتابی را دوست داشته باشد ممکن است از شما بخواهد که بارها و بارها آن کتاب را برایش بخوانید. حتما این کار را بکنید. او در هر بار خواندن نکته‌های تازه‌تری می‌آموزد.

از نوزادی تا سه سالگی

کتاب‌های تصویری برای این گروه سنی یا متن ندارند و یا متن آن بسیار اندک است تا حد چند واژه. این کتاب‌ها بیشتر از جنس پارچه، مقوا،‌ کاغذ کلفت و گاه پلاستیک (کتاب حمام) هستند.

شماری از کتاب‌های تصویری دارای ترانه‌های کودکانه است. کودکان از همان نوزادی به شنیدن متن‌های موزون به ویژه ترانه علاقه بسیار نشان می‌دهند. آن‌ها از تکرار واژه‌ها لذت می‌برند. به هنگام خواندن به او اجازه دهید که برخی از واژه‌ها یا بخش‌هایی از ترانه را که مرتب تکرار می‌شود با شما تکرار کند. این تکرار رشد زبانی او را تقویت می‌کند. شماری از کتاب‌های تصویری برای این گروه به شناساندن اشیاء پیرامون کودک ،‌شناساندن جانوران، ‌رنگ‌ها و شکل‌ها اختصاص دارند. همه این کتاب‌ها برای این گروه سنی مناسب و تهیه آن‌ها از سوی خانواده ضروری است. همچنان که کودک شما بزرگتر می‌شود به زمان خواندن با او بیافزایید. کتاب را در برابر او نگاه دارید و شکل‌های هر صفحه را با انگشت به او نشان دهید و نام آن را با صدای بلند بازگو کنید. به مرور زمان کودک شما زبان باز می‌کند، از او بخواهید که به آن شکل‌ها خود اشاره کند و نام آن‌ها را بازگو کند. کتاب‌های تصویری با داستان بسیار کوتاه و ساده را برگزینید و برای آن‌ها بخوانید.

عدد آموزها که جانوران یا اشیا را در شماره‌های گوناگون در کنار هم قرار داده اند، برای سهیم شدن با این گروه سنی مناسب اند. توجه داشته باشید که در این گروه سنی لازم نیست که اعداد آموزش داده شوند. کودک با دیدن تعداد شکل‌ها درکنار عددی که نوشته شده است به شکل غیر مستقیم آن‌ها را درخاطر می‌سپارد و در آینده از‌آن سود می‌جوید.

کتاب‌های حمام که پلاستیکی هستند و در برابر آب نیز دوام دارند. این کتاب‌ها که مانند کتاب‌های پارچه‌ای به تجربه دیداری کودکان شما می‌افزایند، نقش اسباب بازی را نیز برای کودکان بازی می‌کنند.

از سه سالگی تا شش سالگی

از 3-6 سالگی شما شاهد دگرگونی‌های زیادی در کودک خواهید بود. از سه سالگی می‌توانید کتاب‌های تصویر ی داستانی را با کودکان سهیم شوید. از این سن کودکان می‌توانند خط داستانی را دنبال کنند. سر و کار داشتن با کتاب در خانه و در مهدکودک کودکان را به کشف جهان پیرامون، شناخت و آشنایی با نام کنش‌ها و اشیاء و در نتیجه دستیابی به گفتار پر بارتر یاری می‌رساند.

هر چه برای کودک خود در سال‌های پیش از دبستان بیشتر کتاب بخوانید، آن‌ها را در یادگیری سواد پایه تواناتر می‌سازید. درست همانند یک معجزه است. کودکی که در همه سال‌های پیش دبستانی خود شنونده و بیننده قصه‌ها و کتاب‌های داستانی بوده است، پس از یک دوره زمانی کوتاه که از ورودش به مدرسه می‌گذرد، به شکل اعجاب برانگیزی به یک خواننده توانمند بدل می‌شود. امتحان کنید!

در این سال‌ها کودکان به شنیدن قصه‌های شما نیازمندند. آن‌ها دوست دارند در هر زمان که دست دهد، به ویژه پیش از خواب، شما برای او قصه بگویید. کتاب مناسبی را برگزینید و با صدای بلند بخوانید. به او فرصت دهید که او نیز از یافته‌ای خود از کتاب با شما سخن گوید.

کتابی را که دوست دارد برای او بخوانید.

پیش از خواندن با او،‌یک بار خود آن کتاب را بخوانید تا بتوانید برای او به روانی و زیبایی داستان را بازگو کنید.

با او به کتابفروشی و یا کتابخانه بروید و از او بخواهید کتاب مورد علاقه اش را برگزیند. پس از خواندن کتاب انجام فعالیت هایی همچون نقاشی از برخی قسمت‌ها داستان و یا اجرای نمایشی از آن می‌تواند برای فرزند شما لذت بخش باشد.

کدام کتاب‌ها را برگزینیم: از سه سالگی می‌توانید کتاب‌های تصویری داستانی با متن کوتاه برای کودک خود برگزینید. با بالا تر رفتن سن او کتاب‌هایی را برگزینید که متن بلند‌تری دارند. در سن 6 سالگی کودک شما به راحتی می‌تواند قصه با متنی نه چندان کوتاه را دنبال کند. الفبا آموزها و عدد آموزها کتاب‌های مناسبی برای این گروه سنی هستند. خواندن کتاب‌های مفهمومی که کودکان را با مفاهیم مجرد آشنا می‌کند، برای این گروه سنی لازم است.

در اوقات مناسبی می‌توانید برای کودک خود قصه‌ای را که از پیش از بر کرده اید، بازگو کنید. این کار به ویژه به هنگام خواب برای کودکان لذت بخش است.

خواندن شعر و یا ترانه‌های عامیانه و یا متل‌ها باید بخش از برنامه خواندن کودک شما باشد.

از هفت سالگی تا نه سالگی

در این گروه سنی کودکانی جای دارند که مهارت‌های خواندن را فرا می‌گیرند و به تدریج آن را گسترش می‌دهند. شنیدن، بیان کردن،‌خواندن و نوشتن چهار پایه سواد است. شما مهارت شنیدن فرزند خود را با خواندن کتاب برا ی او از دوران نوزادی تا کنون تقویت کرده اید. از زمانی که زبان گشوده است با دادن فرصت برای بازگو کردن وازه ها،‌ جمله‌ها و یا کل داستان قدرت بیان او را بالا برده اید. او اکنون در آستانه 7 سالگی با کتاب، شکل حروف الفبا و حتی صدا‌های آن‌ها در این سال‌ها آشنا شده است، بدون آن که آموزش مستقیمی دیده باشد. او آماده فراگیری بیشتر است. چگونه کتاب را با کودکانمان سهیم شویم تا افزون بر ماندگار ی عشق خواندن در او، مهارت‌های خواندن و درک بیشتر مطالب را نیز در او تقویت کرده باشیم؟

کتاب مناسبی را برگزینید و با صدای بلند بخوانید. به او فرصت بدهید که او نیز با صدای بلند واژه‌ها یا چند خطی از کتاب را تکرار کند. این کار به او لذت می‌دهد،‌به شرطی که آن را به یک وظیفه و اجبار تبدیل نکنید.

کتابی را که دوست دارد برای او بخوانید.

کتاب‌های آسان خوانی را در دسترس او قرار دهید تا به شکل مستقل بخواند. مستقل خواندن د راین سن به او لذت می‌بخشد. شما می‌توانید از او بخواهید که برای شما داستان را بلند بخواند. پیش از خواندن با او،‌یک بار آن را با خود مرور کنید تا بتوانید برای او به روانی و زیبایی بخوانید.

با او به کتابفروشی و یا کتابخانه بروید و از او بخواهید کتاب مورد علاقه اش را برگزیند. پس از خواندن کتاب انجام فعالیت هایی همچون نقاشی از برخی قسمت‌ها داستان و یا اجرای نمایشی از آن می‌تواند برای فرزند شما لذت بخش باشد.

کدام کتاب‌ها را برگزینیم؟: کتاب‌های تصویری داستانی با متن‌های بلندتر و موضوع‌های پیچیده تر برای کودک خود برگزینید و با او بخوانید. کتاب‌های آسان خوانی را گزینش کنید و در دسترس کودک کلاس اول خود قرار دهید تا به شکل مستقل بخواند. الفبا آموزها و عدد آموزها برای این گروه سنی نیز کتاب‌های مناسبی هستند.

خواندن کتاب‌های غیر داستان برای این گروه سنی لازم است.

در اوقات مناسبی می‌توانید برای کودک خود قصه‌ای را که از پیش از بر کرده اید، بازگو کنید. این کار به ویژه به هنگام خواب برای کودکان لذت بخش است.

کودکان در این سن از شعر لذت می‌برند و استعاره‌های را بهتر درک می‌کنند.

خواندن ترانه‌های عامیانه و یا متل‌ها باید بخشی از برنامه خواندن فرزند شما باشد.

از ده سالگی- دوازده سالگی

در این دوره بیشتر کودکان، خوانندگان توانمند‌تری شده اند و می‌توانند به تنهایی بخوانند و از خواندن لذت ببرند. شما به عنوان خانواده باید این شوق خواندن کتاب را در فرزند خود زنده نگاه دارید. هرگز کودک خود را به بهانه درس از خواندن بازندارید. فراموش نکنید که کودک کتابخوان در درس‌ها نیز موفق تر خواهد بود. زیرا او با خواندن کتاب هایی که دوست داشته است مهارت‌های خود را در خواندن که مهم ترین آن‌ها درک مطلب است، بهبود بخشیده است. هستند کودکانی که در این دوره می‌خوانند، بدون آن که درک درستی از آن چه می‌خوانند داشته باشند.

چند رهنمود برای آن که فرزندان شما کتابخوان تر شوند: کودکان و نوجوانان در این سن هم دوست دارند که بزرگتر‌ها برایشان کتاب بخوانند. سنت بلند خوانی را در خانواده حفظ کنید.

در خانه اوقاتی را به خواندن با فرزند خود اختصاص دهید. یک خواندن مشارکتی. یک پاراگراف یا یک صفحه را شما بخوانید و آن گاه نوبت به او می‌رسد. او نیز بخش هایی را بلند می‌خواند. او را در خواندن تشویق کنید. سعی کنید کمتر عیب جویی کنید و این زمان را به زمانی پر از شادی و لذت بدل سازید.

از او بخواهید که کتابی را مستقل بخواند و سپس درباره آن کتاب با او گفت و گو کنید. این گفت و گو او را بر می‌انگیزاند که دوباره آن کتاب را بخواند و این بار با دقت بیشتر.

از این سن فرزندان خود را تشویق کنید که داستان‌های بلند تر بخوانند. برای نمونه رمانی که از چندین فصل تشکیل شده است. ممکن است ابتدا به این کار تمایلی نشان ندهد. سعی کنید داستان بلند گیرایی را برگزینید و فصل به فصل با او همراهی کنید و با یکدیگر بخوانید. پس از مدتی او به سوی مستقل خواندن این گونه از کتاب‌ها روی خواهد آورد. او را تشویق کنید درباره آن کتاب بنویسد و یا اگر دوست دارد از تخیل خود سود جوید و صحنه‌ای را تقاشی کند. گونه‌های مختلفی از ادبیات را برای خواندن با او برگزینید و به او پیشنهاد کنید تا بخواند: از داستان‌های کلاسیک نسبتاً بلند تا زندگینامه ها

منبع: هفته نامه مهر  و بخش کتاب و کتابخوانی تبیان